Sự sụt giảm của lợi suất TPCP trong thời gian qua là một diễn biến khá bất ngờ đối với nhiều người. Tuy nhiên, điều này có thể phần nào được giải thích khi nhìn vào tỷ trọng nắm giữ TPCP của các NHTW lớn thông qua các chương trình QE và dự trữ ngoại hối.

Một tỷ lệ lớn trong quy mô thị trường trái phiếu toàn cầu đang được nắm giữ bởi các tổ chức trong dài hạn và không chịu ảnh hưởng quá nhiều bởi các biến số ngắn hạn. Tác động của nhóm các nhà đầu tư này có thể sẽ lớn hơn nhiều so với suy nghĩ của nhiều người, như phát biểu của Thống đốc RBA trong tuần trước: "Có bằng chứng cho thấy các chương trình mua tài sản của NHTW chỉ có tác động thông qua tổng khối lượng trái phiếu được mua vào mà không phải dòng luân chuyển của tài sản này".

Điểm mấu chốt ở đây đó là động thái của các nhà đầu tư lớn trên đã là nhân tố xúc tác cho đà giảm của lợi suất TPCP, dù cho xu hướng này được dẫn dắt bởi sự điều chỉnh vị thế hay các yếu tố cơ bản. Về mặt vị thế, bối cảnh trên hạn chế lượng TPCP có thể mua vào để giảm quy mô trạng thái short trái phiếu. Về mặt cơ bản, bất cứ điều gì làm hạ thấp triển vọng tăng trưởng của kinh tế toàn cầu sẽ khiến thị trường kỳ vọng các gói QE sẽ được duy trì trong thời gian lâu hơn nữa. 

Đồng thời, sự khan hiếm về nguồn cung của trái phiếu trong bối cảnh các khoản nợ được phát hành một cách thừa thãi cũng có thể làm thay đổi đột ngột dòng tiền đổ vào loại tài sản này. Hãy nghĩ tới viễn cảnh các công ty bảo hiểm nhân thọ Nhật Bản và các nhà đầu tư lớn khác nhận thấy rằng TPCP Mỹ đã hấp dẫn trở lại.

RBA ước tính rằng các NHTW hiện đã nắm giữ một lượng lớn TPCP, dẫn đầu bởi BOJ và BOE chiếm khoảng 50% tương ứng với từng thị trường. Do đó, nhận định của Thống đốc Lowe về vấn đề này cần được xem xét một cách nghiêm túc. Ngoài ra, tác động của các NHTW tới thị trường trái phiếu còn tới từ lượng dự trữ ngoại tệ khổng lồ ở mức 12.6 nghìn tỷ USD. Điều này khiến tôi ước lượng TPCP giao dịch tự do trên thị trường TPCP toàn cầu có thể đã giảm xuống mức khoảng 50%.

Bảng dưới đây cho thấy mức ước tính TPCP nắm giữ bởi NHTW tại một số thị trường lớn, thông qua các chương trình QE và dự trữ ngoại tệ:

Bên cạnh NHTW, ngân hàng cũng là một nhóm nhà đầu tư lớn đáng chú ý. Ngân hàng buộc phải nắm giữ TPCP nhằm đảm bảo các yêu cầu về chỉ số theo tiêu chuẩn Basel III. Ví dụ như tại Australia, RBA ước tính các ngân hàng nước này có thể nắm giữ khoảng 270 tỷ USD TPCP tại thời điểm cuối năm 2020. Điều này sẽ khiến cho quy mô trái phiếu tự do trên thị trường thực tế ở mức thấp hơn. Lợi suất TPCP toàn cầu vẫn đang đối mặt với những rào cản lớn để có thể tăng mạnh trở lại và điều này sẽ càng trở nên khó khăn hơn nếu như các chương trình QE của các NHTW được tiếp tục kéo dài hơn nữa.