Các nhà đầu tư vào cổ phiếu thị trường mới nổi từng chứng kiến mức sinh lời mang tính lịch sử. Nhưng cũng giống như chu kỳ “bảy năm no đủ, bảy năm khốn khó”, những năm tháng rực rỡ nhanh chóng nhường chỗ cho hơn một thập kỷ thất vọng. Từ năm 2010 đến đầu năm nay, lợi suất thực hàng năm chỉ đạt 1.3% tính bằng USD – mức thấp nhất kể từ thập niên 1940. Tuy nhiên, những điều kiện nền tảng đang dần thay đổi, mở ra cơ hội cho sự phục hồi mạnh mẽ.

Trong nửa đầu thế kỷ 20, các thị trường mới nổi thất bại thảm hại, chủ yếu do chiến tranh và chính sách quốc hữu hóa của các chính quyền cộng sản ở Nga và Trung Quốc. Nhưng từ thập niên 1950, các thị trường này đã tăng trưởng trung bình 6.7% mỗi năm tính bằng USD – tương đương với các nước phát triển. Tuy nhiên, hiệu suất lại rất thất thường: Bùng nổ trong thập niên 1980 và 2000, nhưng chững lại vào thập niên 1990 và gần như đình trệ trong 15 năm qua.

Vào đầu những năm 2000, kỳ vọng dành cho thị trường mới nổi lên đến đỉnh điểm. Goldman Sachs thì tung hô các nước BRIC như Brazil, Nga, Ấn Độ và Trung Quốc là động lực tăng trưởng toàn cầu. Trong khi các nền kinh tế phát triển chật vật vì khủng hoảng tài chính, thị trường mới nổi lại hưởng lợi từ giá hàng hóa tăng cao và dòng vốn đổ vào mạnh mẽ.

Nhưng sự thăng hoa ấy sớm bị chặn đứng. Năm 2011, giá hàng hóa suy giảm, dòng vốn rút ra khi Fed báo hiệu thắt chặt tiền tệ (đỉnh điểm là “taper tantrum” năm 2013). Một số nền kinh tế như Brazil, Ấn Độ, Nam Phi và Thổ Nhĩ Kỳ rơi vào nhóm “5 nước dễ tổn thương”. Bê bối tham nhũng tại Petrobras khiến lòng tin sụp đổ. Sau đó là chiến tranh Nga–Ukraine và cú sốc bất động sản Trung Quốc. Cổ phiếu thị trường mới nổi không những không hồi phục, mà còn bị gạt ra rìa: Đến đầu 2024, các cổ phiếu này chỉ chiếm 10% vốn hóa thị trường toàn cầu – thấp hơn cả nhóm 7 công ty công nghệ lớn nhất của Mỹ.

Nỗi bi quan dâng cao đến mức một số chuyên gia đề xuất nên bỏ khái niệm “thị trường mới nổi” vì các nước trong nhóm này có quá ít điểm chung. Họ lập luận rằng giả định về quá trình hội nhập vào các chuẩn mực quản trị kiểu phương Tây là sai lầm, và thuật ngữ này chỉ là chiêu trò tiếp thị cho phép các quỹ tính phí cao hơn.

Tuy nhiên, một số lực cản lớn đã làm suy yếu thị trường mới nổi trong hơn một thập kỷ qua đang dần biến mất. Theo chuyên gia Gerard Minack, các doanh nghiệp ở thị trường mới nổi từng chi tiêu vốn quá mức trong những năm 2000, khiến lợi nhuận bị ăn mòn. Khi tỷ suất sinh lời trên tài sản giảm, nhiều công ty phát hành thêm cổ phiếu để huy động vốn, làm tăng trưởng lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu (EPS) bị kéo xuống. Trong giai đoạn 2000–2011, EPS tăng trung bình 17%/năm, nhưng trong 14 năm sau đó, chỉ còn 2.3%/năm.

Giờ đây, điều đó đang thay đổi. Các doanh nghiệp thị trường mới nổi đã thắt chặt đầu tư. Theo Minack, chi tiêu vốn ròng (tỷ lệ trên tài sản) trong năm ngoái đã giảm hơn 70% so với đỉnh. Nhờ vậy, tăng trưởng EPS bắt đầu phục hồi.

Ngoài ra, thị trường mới nổi còn được kỳ vọng hưởng lợi từ việc thị trường chứng khoán Mỹ mất dần sức hút. Lợi suất phi thường của Mỹ suốt từ 2009 đến nay đã hút vốn toàn cầu, làm lu mờ mọi thị trường khác. Nhưng khi giới đầu tư ngày càng thận trọng hơn với Mỹ – đặc biệt trong bối cảnh Donald Trump tái đắc cử và chính sách đồng USD yếu được thúc đẩy – dòng tiền có thể bắt đầu chuyển hướng. Một chu kỳ cắt giảm lãi suất mới của Fed cũng sẽ là lực đẩy tích cực.

Về định giá, cổ phiếu thị trường mới nổi hiện đang rất hấp dẫn. Rob Arnott từ Research Affiliates dự báo lợi suất thực hàng năm có thể đạt 8% trong thập kỷ tới. Nếu so với các chỉ số của Mỹ, định giá thị trường mới nổi đang gần mức đáy thiết lập vào năm 2000 – thời điểm khởi đầu cho chu kỳ tăng giá mạnh mẽ trong suốt một thập kỷ tiếp theo.

Antoine van Agtmael vẫn lạc quan. Theo ông, sự đa dạng giữa các thị trường mới nổi chính là lợi thế, vì thị trường này mang lại cơ hội phân bổ rủi ro tốt hơn. Điều ông tin tưởng không phải là tăng trưởng GDP, mà là tiềm năng bị đánh giá thấp của những doanh nghiệp chất lượng cao, đang bị lãng quên và định giá rẻ. “Khi mọi người quay lưng với một loại tài sản, đó thường là lúc tốt nhất để đầu tư,” ông kết luận.