Cả Iran và phong trào vũ trang Lebanon đều thề sẽ trả đũa Israel sau khi Fuad Shukr - một chỉ huy cấp cao của Hezbollah - bị giết trong một cuộc không kích ở Beirut, và lãnh đạo chính trị của Hamas - Ismail Haniyeh - bị ám sát ở Tehran. Mỹ cùng các đồng minh phương Tây và Ả Rập một lần nữa đang nỗ lực hết sức để giảm căng thẳng tình hình, họ đều lo ngại rằng khu vực Trung Đông đang có nguy cơ rơi vào một cuộc chiến tranh toàn diện. Đây là kịch bản mà họ đã lo sợ kể từ khi cuộc tấn công kinh hoàng của Hamas vào ngày 7/10 châm ngòi cho cuộc chiến ở Gaza.

Tuy nhiên, dù đã có những nỗ lực ngoại giao trong 10 tháng qua và sức mạnh chính trị to lớn của Washington, họ vẫn gặp khó khăn trong việc kiềm chế các bên tham chiến. Dẫu vậy, một lệnh ngừng bắn ở Gaza và việc trả tự do cho các con tin Israel là cách duy nhất để ngăn chặn sự leo thang. Và thời điểm để làm điều đó là ngay bây giờ.

Số phận của khu vực đang nằm trong tay những kẻ cứng rắn: Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu và chính phủ cực hữu của ông; Hassan Nasrallah của Hezbollah; Lãnh tụ tối cao Iran Ayatollah Ali Khamenei; và Yahya Sinwar, thủ lĩnh tàn bạo của Hamas - người đã khởi xướng tất cả bằng việc lên kế hoạch cho cuộc tấn công ngày 7/10. Chính điều này khiến cho tình hình trở nên dễ bùng nổ và khó lường.

Đợt căng thẳng mới nhất bắt đầu sau một vụ tấn công tên lửa được cho là của Hezbollah, khiến 12 thanh thiếu niên thiệt mạng trên một sân bóng đá ở Cao nguyên Golan do Israel chiếm đóng vào thứ Bảy tuần trước. Hezbollah phủ nhận trách nhiệm, nhưng thừa nhận đã bắn vào các cơ sở quân sự trong khu vực ngày hôm đó. Một bi kịch như vậy là điều không thể tránh khỏi khi các nhóm vũ trang và Israel liên tục trao đổi hỏa lực với cường độ ngày càng tăng kể từ khi Hezbollah phóng tên lửa qua biên giới vào ngày 8/10. Các chính trị gia Israel mô tả đây là sự cố thù địch gây thương vong nhiều nhất trên lãnh thổ do Israel kiểm soát kể từ cuộc tấn công của Hamas.

Washington nhận ra mối đe dọa và gây sức ép buộc Netanyahu phải kiềm chế. Nhưng dường như ông đã bỏ qua lời khuyên này khi đánh cược vào một hành động trả đũa mạo hiểm - tấn công và giết chết quan chức Shukr ở Nam Beirut - trái tim của Hezbollah. Chỉ vài giờ sau, Israel tiếp tục có hành động leo thang tương tự - ám sát và giết chết Haniyeh ở Tehran. (Israel không xác nhận cũng không phủ nhận trách nhiệm điều này).

Cả hai cuộc tấn công đều gây ra những đòn đau đớn, làm mất mặt các đối thủ của Israel. Điều này đẩy họ vào thế khó: phản ứng và chấp nhận nguy cơ chiến tranh toàn diện với Israel, hoặc kiềm chế và tỏ ra bất lực. Những tuyên bố của họ cho thấy họ sẽ hành động, có thể là phối hợp với nhau. Quy mô của hành động trả đũa sẽ rất quan trọng và quyết định bước đi tiếp theo của Israel, từ đó sẽ định hình phản ứng đáp trả từ Hezbollah và Iran.

Tuy nhiên, vẫn có một lối thoát, đó là những nỗ lực do Mỹ dẫn đầu nhằm môi giới một thỏa thuận nhiều giai đoạn để đảm bảo việc thả các con tin bị giam giữ ở Gaza và chấm dứt cuộc chiến Israel - Hamas. Đây là chìa khóa để mở ra một thỏa thuận riêng biệt do Mỹ làm trung gian nhằm chấm dứt các cuộc đụng độ giữa Hezbollah và Israel. Nếu lệnh ngừng bắn được công bố, điều này có thể cho phép Iran giữ thể diện và xem xét lại phản ứng của mình.

Các cuộc đàm phán về con tin đã bế tắc trong nhiều tháng, Hamas kiên quyết rằng bất kỳ thỏa thuận nào cũng phải đảm bảo chấm dứt vĩnh viễn cuộc chiến ở Gaza, điều mà Netanyahu kịch liệt bác bỏ. Nhưng trong những tuần gần đây, Hamas đã mềm mỏng hơn, nhượng bộ rằng các chi tiết về cách kết thúc xung đột có thể được thảo luận vào cuối giai đoạn đầu tiên của thỏa thuận, chứ không phải trước khi thỏa thuận bắt đầu. Các nhà trung gian cho rằng điều này đã loại bỏ rào cản cuối cùng để đạt được thỏa thuận. Nhưng Netanyahu lại có lập trường cứng rắn hơn, ngay cả khi các lãnh đạo an ninh của ông ủng hộ một thỏa thuận. Vụ ám sát Haniyeh - nhà đàm phán chính của Hamas - là một bước lùi nữa cho các cuộc đàm phán.

Quyết định của Hamas bổ nhiệm Sinwar - kẻ phải chịu trách nhiệm cho vô số cái chết và sự tàn phá - làm lãnh đạo chính trị của tổ chức, là một hành động thách thức trắng trợn đối với Israel. Động thái này không chỉ gây phẫn nộ mà còn có thể làm rối thêm cuộc đàm phán vốn đã phức tạp. Tuy nhiên, với vị thế là người nắm quyền kiểm soát những gì còn sót lại của Hamas tại Gaza, Sinwar vẫn là nhân vật then chốt trong việc đưa thỏa thuận đến hồi kết.

Israel đã làm suy yếu nghiêm trọng khả năng quân sự của Hamas. Nhóm này sẽ không bao giờ có thể kiểm soát Gaza hoặc lặp lại sự kiện ngày 7/10 nữa. Israel đã gây ra những tổn thất nặng nề cho Hezbollah, và cho Iran thấy rằng họ có thể tấn công vào trung tâm của nền cộng hòa Hồi giáo này.

Netanyahu cần lắng nghe Joe Biden cũng như các quan chức an ninh của chính mình và nắm bắt cơ hội để bảo đảm tự do cho những con tin còn lại. Đó phải là thông điệp kiên quyết của tổng thống Mỹ.

Một nghịch lý đáng chú ý là cả Israel, Iran và Hezbollah đều mong muốn tránh một cuộc xung đột khu vực toàn diện. Nhưng như những diễn biến trong những tháng qua đã cho thấy, họ đang dần dần trượt về phía vực thẳm chiến tranh. Đây là một tình thế éo le, khi mà các bên đều nhận thức được hậu quả khốc liệt của một cuộc chiến toàn diện, nhưng dường như không thể thoát khỏi quỹ đạo va chạm đã được định sẵn.