Nếu Trump thực sự mong muốn bảo vệ an toàn cho người dân Mỹ, con đường đúng đắn là củng cố, chứ không phải làm suy yếu các liên minh Ấn Độ - Thái Bình Dương. Dưới thời cựu Tổng thống Joe Biden, Washington đã dày công xây dựng một mạng lưới đồng minh vững chắc, quy tụ những tên tuổi lớn trong khu vực như Úc, Nhật Bản, Ấn Độ, Hàn Quốc, Đài Loan và Philippines. Dù nhiều quốc gia này vẫn coi Bắc Kinh là đối tác thương mại hàng đầu, nỗ lực ngoại giao khéo léo đã thuyết phục họ rằng sức mạnh đoàn kết sẽ mang lại lợi ích cho tất cả. Đồng thời, liên minh này cũng đóng vai trò then chốt trong việc kiềm chế tham vọng bành trướng của Trung Quốc.

Cho đến nay, vị tân Tổng thống vẫn chưa vạch ra một lộ trình rõ ràng cho chính sách đối ngoại tại châu Á. Tuy nhiên, nếu nhìn vào những động thái thương mại gần đây, có thể thấy một đường lối thiếu nhất quán đang dần hiện rõ. Ryan Hass, chuyên gia tại Viện Brookings, nhận định rằng dưới thời Biden, nhiều điều chỉnh chiến lược đã được thực hiện để đối phó với một Trung Quốc ngày càng quyết đoán và hùng mạnh. Nổi bật nhất là việc đưa các liên minh và đối tác trở thành trụ cột trong chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ. Chính quyền Trump cần từ bỏ chính sách đơn phương để giữ vững thành quả ngoại giao mà người tiền nhiệm để lại. Tuy nhiên, việc duy trì các mối quan hệ đồng minh đòi hỏi sự nhẫn nại và khéo léo - những đức tính mà Trump dường như thiếu vắng. Điều này càng thể hiện rõ qua động thái của Ngoại trưởng Marco Rubio khi không tham dự hội nghị G-20 tại Nam Phi, vô tình tạo cơ hội cho Trung Quốc thể hiện vai trò lãnh đạo tại khu vực Nam bán cầu - một vị thế mà Bắc Kinh luôn khao khát nắm giữ.

Philippines và các quốc gia châu Á khác đang phải nâng cao cảnh giác. John Andrew Byers, tân Giám đốc phụ trách Đông Nam Á của Lầu Năm Góc, đã đề xuất một "mô hình hợp tác xoay vòng" với Trung Quốc về vấn đề Biển Đông - một động thái có nguy cơ đe dọa nghiêm trọng đến lợi ích của Manila trong vùng biển đang tranh chấp. Đề xuất về việc rút quân đội Mỹ khỏi khu vực để đổi lấy việc Bắc Kinh giảm số lượng tàu hải cảnh tuần tra cho thấy chiến lược răn đe đang dần bị xem nhẹ - một dấu hiệu đáng lo ngại cho tương lai của khu vực.

Trong diễn biến đáng chú ý, Trump đã đặc biệt quan tâm đến một liên minh các nền kinh tế đang vươn mình mạnh mẽ. Trên nền tảng Truth Social, ông tuyên bố đanh thép: "Thời kỳ chúng ta đứng nhìn các nước BRICS thoát ly khỏi đồng USD đã chấm dứt." BRICS - một khối kinh tế hùng mạnh ngoài G7, từ năm thành viên sáng lập Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi, nay đã bổ sung thêm những cái tên đầy tiềm năng: Ai Cập, Ethiopia, Iran, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất và Indonesia. Đáng chú ý, ba quốc gia đông dân nhất châu Á đều hiện diện trong liên minh này.

Malaysia, với tầm nhìn chiến lược, đã nhận định trước về khả năng bị Mỹ áp thuế trả đũa. Thủ tướng Anwar Ibrahim thể hiện thái độ cương quyết khi tuyên bố sẵn sàng đối mặt với mọi động thái từ chính quyền Trump. Đồng thời, ông khéo léo triển khai chiến lược đa dạng hóa quan hệ thương mại với Trung Quốc, Nga và Brazil như một "tấm lá chắn" bảo vệ. "Chúng tôi buộc phải chủ động mở rộng mạnh mẽ mạng lưới đối tác thương mại," ông nhấn mạnh. Chiến lược này không chỉ hợp lý về mặt tài chính mà còn phản ánh chính sách truyền thống của Malaysia trong việc duy trì thế cân bằng giữa các cường quốc. Hiện nay, trong khi thị trường Mỹ chiếm 13% kim ngạch xuất khẩu, con số này với Trung Quốc là 15%.

Thực tế cho thấy, hầu hết các quốc gia châu Á đều coi Trung Quốc là đối tác thương mại then chốt, thậm chí là số một. Tuy nhiên, về mặt an ninh, nhiều nước vẫn duy trì mối quan hệ gắn bó với Mỹ. Trong bối cảnh này, việc khẳng định uy tín của Mỹ thông qua duy trì vai trò quan trọng của Bộ Tứ - liên minh gồm Nhật Bản, Úc, Mỹ và Ấn Độ - là bước đi chiến lược đầu tiên. Được khởi xướng bởi cố Thủ tướng Shinzo Abe và hình thành sau thảm họa sóng thần châu Á 2004, Bộ Tứ đã trở thành hiện thân sức mạnh của Mỹ tại khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương. Dưới thời Biden, Washington đã thành công trong việc củng cố quan hệ Tokyo - Seoul, tăng cường hợp tác quốc phòng với Manila và thiết lập liên minh AUKUS, trang bị cho Úc - đồng minh chiến lược - năng lực giám sát tàu ngầm trong vùng biển mà Bắc Kinh coi là "sân nhà".

Cuộc họp ngoại trưởng Bộ Tứ diễn ra ngay sau lễ nhậm chức của Trump được xem như một khởi đầu đầy hứa hẹn. Bước tiếp theo cần thiết là tổ chức hội nghị thượng đỉnh trong 100 ngày đầu nhiệm kỳ. Cuộc gặp gỡ với ba nền dân chủ hùng mạnh - Úc, Ấn Độ và Nhật Bản - sẽ là thông điệp mạnh mẽ về cam kết gắn bó của Mỹ, đồng thời tạo nền tảng cho các liên minh nhằm kiềm chế tham vọng bành trướng của Trung Quốc.

Một số nỗ lực ngoại giao đã được triển khai, dù chưa thực sự có hệ thống. Trump dự kiến sẽ hội đàm với Thủ tướng Nhật Bản Shigeru Ishiba vào ngày hôm nay và Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi trong tuần tới. Vấn đề hòa bình ở eo biển Đài Loan được dự đoán sẽ là trọng tâm trong cuộc thảo luận Tokyo - Washington, và Bắc Kinh chắc chắn sẽ theo dõi sát sao mọi tín hiệu từ Trump về mức độ cam kết bảo vệ Đài Bắc. Đây là "lằn ranh đỏ" đối với Chủ tịch Tập Cận Bình, và nhiều khả năng sẽ là điểm then chốt trong bất kỳ thỏa thuận thương mại Mỹ - Trung nào.

Trong suốt nhiều thập kỷ qua, sự bảo đảm an ninh từ Mỹ đã tạo nên một châu Á ổn định, trong khi động lực tăng trưởng kinh tế từ Trung Quốc giúp các quốc gia thịnh vượng hơn. Giờ đây, với sự trở lại của Trump tại Nhà Trắng, nhiều quốc gia buộc phải cân nhắc lại chiến lược an ninh của mình. Nếu niềm tin vào Mỹ không còn vững chắc như xưa, họ có thể sẽ phải nhượng bộ nhiều hơn trước Trung Quốc - một kịch bản chỉ làm suy giảm thêm sức mạnh mềm của Mỹ trong khu vực.