Người Ấn Độ suốt bốn năm qua đã cảm nhận rõ sự né tránh của Mỹ đối với vấn đề thương mại. Trong các tuyên bố chung sau hội nghị thượng đỉnh, thương mại thường bị đẩy xuống cuối cùng, còn các quan chức Mỹ thì tránh đề cập đến chủ đề này trong họp báo, thay vào đó tập trung vào những lĩnh vực ít thực tiễn hơn như hợp tác không gian.

Dưới thời Tổng thống Donald Trump, điều đó đã thay đổi và chủ yếu theo hướng tích cực. Kết quả đáng chú ý nhất từ cuộc gặp giữa ông và Thủ tướng Narendra Modi hôm thứ Năm là cam kết đàm phán một thỏa thuận thương mại “đôi bên cùng có lợi,” với giai đoạn đầu dự kiến hoàn tất vào mùa thu.

Dù chưa thể kỳ vọng một “hiệp định thương mại tự do,” nhưng đây vẫn là một bước tiến đáng kể sau nhiều năm đình trệ. Điều này không chỉ có ý nghĩa với Ấn Độ mà còn tác động đến nhiều quốc gia trong khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương, nơi các nhà hoạch định chính sách từng dần mất hy vọng vào khả năng tiếp cận thị trường Mỹ.

Hiện vẫn chưa rõ thỏa thuận này sẽ bao gồm những điều khoản cụ thể nào hay liệu hai bên có thể đàm phán một văn kiện thực chất trong thời gian ngắn như vậy hay không. Tuy nhiên, vào những tháng cuối nhiệm kỳ trước của Trump, Ấn Độ từng tiến rất gần đến một thỏa thuận tương tự. Khi ông thất bại trong cuộc bầu cử năm 2020, mọi cuộc đàm phán đều bị đình trệ. Nếu hai bên tiếp tục đàm phán, mục tiêu hoàn tất vào mùa thu hoàn toàn khả thi.

Ai cũng biết Trump cho rằng Mỹ bị thua thiệt trong thương mại. Trước cuộc gặp với Modi, ông chỉ trích Ấn Độ là một trong những quốc gia có thuế quan cao nhất thế giới và tuyên bố kế hoạch áp thuế đối ứng với mọi đối tác thương mại của Mỹ. Tuy nhiên, khác với chính quyền Biden, vốn muốn định hình lại trật tự kinh tế toàn cầu, Trump chỉ cần một thỏa thuận thương mại có lợi để thuyết phục cử tri. Một bên theo đuổi mục tiêu thực tế, bên kia ôm tham vọng xa vời.

Những nhà lãnh đạo theo chủ nghĩa dân túy thường dễ đạt được thỏa thuận hơn so với các chính trị gia đặt nặng hệ tư tưởng hay nguyên tắc cứng nhắc. Trump và Modi ưu tiên tác động tức thời của các chính sách lên công chúng, thay vì tính nhất quán hay thận trọng.

Phản ứng ban đầu từ Ấn Độ cho thấy cử tri của Modi không quá bận tâm đến việc nước này có giảm thuế hay không. Điều họ chú ý hơn là các vấn đề an ninh và quốc phòng. Chẳng hạn, việc Trump quyết định dẫn độ một công dân Canada bị cáo buộc liên quan đến vụ khủng bố Mumbai năm 2008 hay việc Mỹ gỡ bỏ rào cản để Ấn Độ có thể mua tiêm kích F-35, dù New Delhi chưa đủ khả năng tài chính cho thương vụ này, sẽ nhận được sự quan tâm nhiều hơn. Trump, bằng cách trao cho Modi những thắng lợi quan trọng mà không mất gì, đã tạo ra dư địa để Ấn Độ nhượng bộ phần nào trong lĩnh vực thương mại.

Xét về lợi ích thực tế, Ấn Độ là đối tác phù hợp với Trump hơn nhiều quốc gia khác. Nước này chịu ít tác động hơn từ chính sách thuế quan toàn diện của Mỹ và có nhiều không gian để hạ thuế đối với các mặt hàng Trump quan tâm, từ ô tô đến nông sản.

Thực tế, New Delhi đã bắt đầu thay đổi chính sách thuế. Ngân sách liên bang mới công bố gần đây đánh dấu sự đảo ngược xu hướng bảo hộ kéo dài nhiều năm khi giảm mức thuế trung bình khoảng một điểm phần trăm. Chính phủ lập luận rằng bảo hộ quá mức chỉ khiến ngành sản xuất trong nước kém hiệu quả hơn.

Tuy nhiên, động thái này phần lớn xuất phát từ áp lực của Trump. Điều đó thể hiện rõ qua những lĩnh vực cụ thể được giảm thuế. Chính phủ Ấn Độ thậm chí còn nhấn mạnh việc cắt giảm thuế nhập khẩu xe mô tô, một vấn đề Trump đã nhiều lần phàn nàn khi nhắc đến mức thuế mà Harley-Davidson phải chịu tại thị trường Ấn Độ.

Nhìn rộng hơn, Trump có thể đã mang lại một lợi ích thực sự cho Ấn Độ. Đảo ngược xu hướng bảo hộ là điều cần thiết từ lâu. Mức thuế cao và thiếu nhất quán đã ngăn cản các doanh nghiệp Ấn Độ tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu, trong khi hàng nhập khẩu từ Trung Quốc - mối lo ngại chính mà chính phủ muốn kiểm soát bằng thuế hiện vẫn tiếp tục gia tăng. Củng cố sức mạnh kinh tế không nằm ở việc dựng rào cản thương mại, mà là nâng cao năng suất và khả năng cạnh tranh.

Dù Trump hay Modi có thể chỉ coi đây là một bước đi mang tính chính trị hơn là một thay đổi thực chất, điều đó không làm cho những lập luận trên kém đúng đắn hơn. Quan trọng hơn, các nhà lãnh đạo theo chủ nghĩa dân túy đã khiến thương mại quay trở lại trung tâm bàn đàm phán và đó là một bước tiến đáng ghi nhận.