Từ chiến tranh thương mại Mỹ-Trung đến 'hiệu ứng domino': Quốc gia nào sẽ là mục tiêu tiếp theo của Trump?

Từ chiến tranh thương mại Mỹ-Trung đến 'hiệu ứng domino': Quốc gia nào sẽ là mục tiêu tiếp theo của Trump?

Trà Giang

Trà Giang

Junior Editor

09:28 21/02/2025

Donald Trump đang khởi động vòng hai của cuộc chiến thương mại trong bối cảnh thương mại toàn cầu đã tái cấu trúc đáng kể kể từ nhiệm kỳ đầu của ông. Theo phân tích chuyên sâu từ Bloomberg News dựa trên dữ liệu thương mại quốc tế, ba nền kinh tế đang đứng trước nguy cơ chịu tác động nặng nề nhất từ làn sóng bảo hộ mậu dịch mới của Mỹ là Việt Nam, Mexico và Canada.

Nhìn lại giai đoạn 2018-2019, mặc dù Trung Quốc là tâm điểm của các biện pháp trừng phạt thương mại từ Washington, Bắc Kinh đã thể hiện khả năng thích ứng đáng kể. Chiến lược đa dạng hóa thị trường của họ tập trung vào việc tăng cường xuất khẩu sang các nền kinh tế Đông Nam Á và thị trường Nga, qua đó giảm thiểu sự phụ thuộc vào thị trường Mỹ. Trong khi đó, một xu hướng đáng chú ý là sự trỗi dậy của Việt Nam và Mexico với tư cách là các trung tâm sản xuất và logistics then chốt trong chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt trong mối quan hệ thương mại với Hoa Kỳ.

Sự "tách rời" (decoupling) giữa hai nền kinh tế hàng đầu thế giới được phản ánh rõ nét qua các số liệu thống kê thương mại. Trong giai đoạn 2018-2024, tỷ trọng của Trung Quốc trong tổng kim ngạch thương mại của Mỹ đã suy giảm đáng kể từ 15.7% xuống 10.9%. Đồng thời, tầm quan trọng của thị trường Mỹ đối với Trung Quốc cũng giảm tương ứng, thể hiện qua việc tỷ trọng của Mỹ trong tổng thương mại của Trung Quốc giảm từ 13.7% xuống 11.2%.

Sự dịch chuyển quan hệ thương mại toàn cầu: Biến động thị phần kể từ 2018

Mặc dù Trung Quốc vẫn duy trì vị thế là quốc gia có thặng dư thương mại lớn nhất với Mỹ - một vấn đề được Trump nhấn mạnh là biểu hiện của sự mất cân bằng cần được điều chỉnh - xu hướng này đang có dấu hiệu suy giảm. Đáng chú ý, chính quyền Biden không chỉ kế thừa chính sách thuế quan của người tiền nhiệm mà còn tăng cường các biện pháp kiểm soát xuất khẩu, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ cao, nhằm hạn chế khả năng tiếp cận công nghệ then chốt của Trung Quốc.

Trong khi thặng dư thương mại của Trung Quốc với Mỹ có dấu hiệu suy giảm, một xu hướng ngược lại đang diễn ra với Mexico, Việt Nam và Canada, khi các quốc gia này ghi nhận mức thặng dư thương mại tăng mạnh trong cùng giai đoạn. Hiện tượng này phần lớn bắt nguồn từ chiến lược tái định tuyến thương mại (trade rerouting) của các doanh nghiệp Trung Quốc, khi họ chiến lược hóa việc di dời cơ sở sản xuất sang các quốc gia này nhằm tránh các rào cản thuế quan trước khi tiếp cận thị trường Mỹ. Đáng chú ý, chiến dịch tranh cử của Trump đang tiến hành đánh giá toàn diện về các hoạt động này, với một báo cáo quan trọng dự kiến công bố vào ngày 1 tháng 4 - thời điểm có thể báo hiệu một làn sóng thuế quan mới từ Washington.

Tác động của chiến tranh thương mại 2018 đến thâm hụt thương mại Mỹ

Phân tích dựa trên tỷ lệ xuất khẩu sang Mỹ so với GDP quốc gia cho thấy một nghịch lý đáng chú ý: Trung Quốc - mục tiêu chính của các biện pháp trừng phạt thương mại trong giai đoạn đầu - hiện đang ít bị tổn thương hơn so với Mexico, Việt Nam và Canada trước các biện pháp bảo hộ tiềm tàng. Đặc biệt, hai quốc gia láng giềng của Mỹ đang phải đối mặt với áp lực gia tăng từ chiến dịch tranh cử của Trump, với những đe dọa về việc áp đặt thuế quan cao hơn. Lý do được đưa ra là những nước này chưa thực hiện đủ các biện pháp kiểm soát hiệu quả đối với làn sóng nhập cư bất hợp pháp và nạn buôn lậu fentanyl.

Việt Nam, Mexico và Canada dễ bị ảnh hưởng nhất trước chính sách thuế quan

Mặc dù về bản chất, thương mại quốc tế không phải là một cuộc chơi có tổng bằng không (zero-sum game), nhưng trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược gia tăng giữa Mỹ và Trung Quốc, các mối quan hệ thương mại toàn cầu đang ngày càng bị chi phối bởi tư duy đối đầu địa chính trị. Dữ liệu thương mại quốc tế phản ánh rõ nét sự phân hóa này thông qua việc xác định các quốc gia mà Mỹ hoặc Trung Quốc đã tích cực mở rộng quan hệ kinh tế. Tuy nhiên, một điểm đáng chú ý là vẫn tồn tại những nền kinh tế mà cả hai cường quốc đều đang nỗ lực tăng cường kết nối thương mại, cho thấy tiến trình toàn cầu hóa tuy đã suy giảm nhưng chưa hoàn toàn đảo ngược.

Bloomberg

Broker listing

Cùng chuyên mục

Trung Quốc: Kích thích hay duy trì hiện trang? Bắc Kinh đứng trước ngã rẽ trong bối cảnh bất ổn thương mại

Trung Quốc: Kích thích hay duy trì hiện trang? Bắc Kinh đứng trước ngã rẽ trong bối cảnh bất ổn thương mại

PBoC giữ nguyên lãi suất cơ bản trong khi tăng trưởng GDP quý II vượt kỳ vọng, phản ánh sự thận trọng trong chính sách. Bắc Kinh cam kết sẽ đưa ra các biện pháp kích thích tiêu dùng nếu đà phục hồi kinh tế suy yếu do bất ổn thương mại. Tăng trưởng xuất khẩu có thể giảm còn 1% vào quý IV do tác động từ thuế quan và hoạt động trung chuyển suy yếu qua ASEAN.
Donald Trump và Tập Cận Bình có thể gặp mặt tại châu Á vào cuối năm, đàm phán đang được xúc tiến

Donald Trump và Tập Cận Bình có thể gặp mặt tại châu Á vào cuối năm, đàm phán đang được xúc tiến

Các trợ lý của Donald Trump và giới chức Trung Quốc đang thảo luận về khả năng tổ chức cuộc gặp giữa Trump và Tập Cận Bình vào cuối năm, bên lề Hội nghị APEC hoặc lễ kỷ niệm Thế chiến II tại Bắc Kinh. Dù kế hoạch chưa hoàn tất, đây là tín hiệu hạ nhiệt căng thẳng sau thời gian đối đầu thương mại. Mỹ đặt thời hạn 12/8 để đạt thỏa thuận thuế quan với Trung Quốc.
Mỹ nhấn mạnh chất lượng thỏa thuận thương mại trước hạn 1/8, EU và châu Á thận trọng chờ động thái mới

Mỹ nhấn mạnh chất lượng thỏa thuận thương mại trước hạn 1/8, EU và châu Á thận trọng chờ động thái mới

Chính quyền Trump tuyên bố không vội ký kết các thỏa thuận thương mại nếu chưa đạt được lợi ích tối ưu, bất chấp thời hạn ngày 1/8 đang đến gần – thời điểm các đối tác có thể đối mặt với thuế quan cao hơn nếu không đạt được đồng thuận với Mỹ. Trong khi EU chuẩn bị các biện pháp trả đũa và Nhật Bản, Ấn Độ gặp khó trong đàm phán, Washington để ngỏ khả năng đối thoại với Bắc Kinh, mở ra một giai đoạn mới trong cuộc chơi địa chính trị thương mại toàn cầu.
USD ổn định giữa căng thẳng thương mại toàn cầu và bất ổn chính trị tại Nhật Bản

USD ổn định giữa căng thẳng thương mại toàn cầu và bất ổn chính trị tại Nhật Bản

Đồng đô la duy trì trong biên độ hẹp khi giới đầu tư theo dõi tiến triển đàm phán thương mại trước hạn chót ngày 1/8, giữa lúc bất ổn chính trị tại Nhật Bản và căng thẳng thương mại Mỹ–EU gây lo ngại. Trong khi đó, đồng yên giữ phần lớn mức tăng sau bầu cử, còn đồng euro và bảng Anh giảm nhẹ khi thị trường chờ quyết định lãi suất từ ECB.
Kiềm chế nguồn thu dầu mỏ của Nga: Trump có lựa chọn hiệu quả hơn thuế quan

Kiềm chế nguồn thu dầu mỏ của Nga: Trump có lựa chọn hiệu quả hơn thuế quan

Donald Trump không cần áp thuế 100% để làm tổn hại nền kinh tế Nga. Một chiến lược khôn ngoan hơn là vận động Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ dừng nhập khẩu dầu từ Moscow, đồng thời phối hợp với các đồng minh vùng Vịnh tăng sản lượng nhằm ổn định giá toàn cầu. Kết hợp với siết chặt giá trần và trừng phạt hạm đội “tàu bóng tối” của Nga, kế hoạch này có thể khiến doanh thu dầu mỏ của Điện Kremlin sụt giảm mạnh mà không làm tổn hại lợi ích kinh tế Mỹ.
Xuất xứ hàng hóa trở thành mặt trận mới trong cuộc chiến thuế quan của Donald  Trump

Xuất xứ hàng hóa trở thành mặt trận mới trong cuộc chiến thuế quan của Donald Trump

Chính sách thuế phân tầng của chính quyền Trump đang biến câu hỏi về nguồn gốc hàng hóa thành tâm điểm mới trong thương mại toàn cầu. Hệ thống chuỗi cung ứng phức tạp và hành vi chuyển tải khiến việc xác định xuất xứ trở nên rối rắm, đẩy áp lực lên các cơ quan hải quan và quan hệ thương mại quốc tế.
Forex Forecast - Diễn đàn dự báo tiền tệ