Các quan chức Trung Quốc đã chuẩn bị tinh thần cho việc Donald Trump, khi trở lại vị trí Tổng thống Mỹ, có thể đưa ra tin xấu: áp thuế ngay lập tức 60% đối với hàng xuất khẩu, điều này có thể giáng một đòn nghiêm trọng vào nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.

Tuy nhiên, thay vào đó, họ đã nhận được một "lệnh ân xá" rõ ràng trong tuần này. Trump đã ra lệnh điều tra thương mại Mỹ-Trung và sau đó nhắc lại đe dọa áp thuế 10% liên quan đến opioid chết người fentanyl.

Những động thái này nhẹ nhàng hơn nhiều so với mức thuế 25% mà Trump tuyên bố đối với các đồng minh Mỹ như Mexico và Canada, cũng như so với những dự báo tồi tệ nhất của các nhà hoạch định chính sách ở Bắc Kinh.

Tổng thống Mỹ cũng gợi ý về một thỏa thuận rộng hơn có thể liên kết các mức thuế với quyền sở hữu TikTok, nền tảng video ngắn do Trung Quốc kiểm soát mà các quan chức an ninh Mỹ muốn đóng cửa.

Dù Trump thường có những tuyên bố thất thường và thay đổi quan điểm nhanh chóng, các động thái ban đầu này đã làm sống lại hy vọng ở Bắc Kinh rằng các cuộc đàm phán có thể được khởi động để tránh một cuộc chiến thương mại thứ hai. Câu hỏi hiện nay là liệu hai bên có thể đạt được một thỏa thuận mà cả hai đều chấp nhận được hay không.

“Có khả năng hai bên có thể đạt được một thỏa thuận - bạn có thể cảm nhận được sự lạc quan thận trọng”, ông Zhao Minghao, giáo sư tại Viện Nghiên cứu Quốc tế thuộc Đại học Fudan ở Thượng Hải, cho biết. “Nhưng chúng ta sẽ phải xem liệu có sự phù hợp tốt giữa những gì Trump và Bắc Kinh có thể đưa ra cho nhau hay không.”

Hành động khởi đầu mềm mỏng hơn mong đợi của Trump đối với Trung Quốc đi kèm với những tín hiệu tích cực khác trong những ngày gần đây. Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã cử quan chức cấp cao nhất từng tham dự lễ nhậm chức của Tổng thống Mỹ - Phó Chủ tịch Han Zheng, người cũng gặp gỡ các lãnh đạo doanh nghiệp Mỹ, bao gồm cả Elon Musk, một cố vấn thân cận của Trump.

Tập và Trump cũng đã có một cuộc điện đàm vào cuối tuần trước lễ nhậm chức, cuộc gọi đầu tiên của họ trong bốn năm qua. Tổng thống Mỹ mô tả cuộc gọi là "rất tốt" và đề cập đến các chủ đề như "Thương mại, Fentanyl, TikTok và nhiều vấn đề khác".

Trong chiến dịch tranh cử, Trump từng tuyên bố sẽ áp thuế 60% đối với Trung Quốc, trước khi đe dọa thêm 10% ngay ngày đầu tiên nhậm chức để buộc Bắc Kinh trấn áp dòng chảy các tiền chất sản xuất fentanyl.

Tuy nhiên, vào thứ Hai, ông đã ban hành một bản ghi nhớ yêu cầu các quan chức điều tra thâm hụt thương mại Mỹ và đề xuất các biện pháp thích hợp, chẳng hạn như thuế bổ sung toàn cầu hoặc các chính sách khác, để khắc phục thâm hụt như vậy.

Ông cũng yêu cầu Đại diện Thương mại Mỹ nghiên cứu việc Bắc Kinh tuân thủ "thỏa thuận giai đoạn một" đã được ký kết trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông, đồng thời cân nhắc áp thêm thuế “đặc biệt liên quan đến chuỗi cung ứng công nghiệp và việc lách luật thông qua các nước thứ ba” - một động thái có thể có tác động sâu rộng hơn nhiều đối với Trung Quốc.

Các nhà kinh tế tin rằng một phần thương mại của Trung Quốc với Mỹ đã được chuyển qua các nước thứ ba để tránh thuế kể từ cuộc chiến thương mại trong nhiệm kỳ đầu của Trump. Các quan chức Mỹ dự kiến sẽ báo cáo kết quả điều tra vào ngày 1 tháng 4.

Dù Trump đã ký một lệnh cho phép TikTok hoạt động trong 75 ngày - khác biệt so với nhiệm kỳ đầu, khi ông tìm cách cấm ứng dụng này tại Mỹ - ông cũng tuyên bố Bắc Kinh sẽ cần cho phép một thực thể Mỹ sở hữu một nửa công ty hoặc đối mặt với mức thuế lên tới 100%.

Việc liên kết thuế với quyền sở hữu TikTok theo sau những nhận xét bất thường hôm thứ Hai của Musk, người phàn nàn rằng trong khi TikTok được phép hoạt động tại Mỹ, thì mạng xã hội X của ông lại bị chặn ở Trung Quốc.

Một nguồn tin quen thuộc với vấn đề này tại Trung Quốc cho biết Bắc Kinh có thể đồng ý để công ty mẹ ByteDance bán TikTok như một phần của thỏa thuận rộng hơn bao gồm nhiều vấn đề như thương mại. Tuy nhiên, bất kỳ cuộc thảo luận nào như vậy vẫn đang ở giai đoạn đầu, nguồn tin này nói.

Các quan chức Trung Quốc, từ lâu đã phản đối việc ép buộc bán TikTok và cần phải phê duyệt điều đó, gần đây dường như đã có dấu hiệu áp dụng cách tiếp cận ít can thiệp hơn.

“Khi nói đến các hành động như hoạt động và mua bán doanh nghiệp, chúng tôi tin rằng các công ty nên tự quyết định dựa trên các nguyên tắc thị trường”, Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết hôm thứ Ba, đồng thời nhấn mạnh rằng các luật và quy định của Trung Quốc cần được tuân thủ.

Ông Gabriel Wildau, giám đốc điều hành tại công ty tư vấn Teneo, đã viết trong một ghi chú phân tích rằng các lãnh đạo Trung Quốc có thể tin rằng một giải pháp hòa bình cho vấn đề TikTok có thể tạo nền tảng cho sự hợp tác trong các vấn đề khác.

“Những vấn đề này có thể bao gồm thuế quan, kiểm soát xuất khẩu, và - trong một kịch bản lý tưởng với Bắc Kinh - thậm chí cả chính sách của Mỹ đối với Đài Loan và Biển Đông”, ông Wildau cho biết.

Tuy nhiên, các nhà kinh tế cảnh báo rằng còn quá sớm để tự tin rằng xung đột thương mại có thể được ngăn chặn. Mặc dù Trump tỏ ra cởi mở hơn với việc đàm phán, nhưng chính quyền của ông lại đầy những nhân vật cứng rắn với Trung Quốc, họ nhận định.

“Hiện tại, đây chỉ là một trạng thái chờ đợi”, ông Fred Neumann, nhà kinh tế trưởng khu vực châu Á tại HSBC, cho biết. “Điều đáng khích lệ phần nào là chúng ta chưa thấy sự gia tăng thuế ngay lập tức và có thể có một số không gian cho các cuộc thảo luận trước đó. Nhưng tôi nghĩ sẽ sai lầm nếu kết luận rằng Trung Quốc hiện đã hoàn toàn thoát khỏi rắc rối.”

Ngoài thương mại, Bắc Kinh có thể đề nghị giúp đỡ Trump trong các vấn đề khác, chẳng hạn như giải quyết chiến tranh Ukraine, theo Wang Chong, chuyên gia chính sách đối ngoại tại Đại học Nghiên cứu Quốc tế Chiết Giang.

Tuy nhiên, ông Wang cảnh báo rằng Bắc Kinh đã sẵn sàng nếu quan hệ xấu đi. Ngay cả khi Mỹ bắt đầu với những mức tăng thuế nhỏ, điều đó vẫn sẽ làm suy yếu niềm tin của các nhà đầu tư vào Trung Quốc. “Nếu thuế quan được áp dụng, Trung Quốc nên chiến đấu”, ông Wang phát biểu.