Nhiều người từng tin — hay hy vọng — rằng ông Trump chỉ đang "mạnh miệng" như một võ sĩ khiêu khích đối thủ trước trận đấu. Rằng ông sẽ không làm những điều gây sốc như sát nhập Canada hay Greenland, hay công khai đứng về phía Nga và chỉ trích Ukraine tại Liên Hợp Quốc. Rằng ông sẽ không thực sự phát động chiến tranh thương mại toàn cầu, và sau khi thắng cử, ông sẽ quay lại vai trò truyền thống của Mỹ: một quốc gia dẫn dắt và ổn định trật tự quốc tế sau Thế chiến II.

Tuy nhiên, chỉ trong vài tháng đầu nhiệm kỳ hai, những gì Trump thể hiện không còn là lời hùng biện tranh cử, mà là một loạt hành động cụ thể và có hệ thống. Những chính sách mới đang hình thành theo chiều hướng: cô lập, bất ổn, ngẫu hứng và suy giảm vai trò toàn cầu.

Mỹ cắt giảm mạnh ngoại giao và viện trợ

Bộ máy đối ngoại của Mỹ — đặc biệt là Bộ Ngoại giao và các cơ quan liên quan — đang bị thu hẹp nghiêm trọng. Một báo cáo nội bộ cho biết chính quyền Trump có kế hoạch cắt một nửa ngân sách cho Bộ Ngoại giao trong năm tài khóa tới. Nhiều đại sứ quán và lãnh sự quán sẽ bị đóng cửa hoặc thu hẹp quy mô. Trong số đó, sáu đại sứ quán ở châu Phi có thể bị xóa bỏ — đúng lúc Trung Quốc và Nga đang gia tăng hiện diện và ảnh hưởng tại khu vực này cũng như toàn bộ “Nam bán cầu”.

Cùng lúc, các kênh phát thanh đối ngoại như Đài Tiếng nói Hoa Kỳ (VOA), Radio Free Europe, Radio Liberty hay Radio Free Asia cũng bị cắt giảm. Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) đã bị giải thể, khiến hàng cứu trợ của Mỹ không còn đến được các vùng thiên tai như Myanmar hay nhiều nơi khác.

Mỹ cũng đang cắt giảm mạnh các khoản viện trợ nhân đạo, y tế toàn cầu và đóng góp cho các tổ chức quốc tế. Gần như toàn bộ ngân sách dành cho Liên Hợp Quốc, NATO và khoảng 20 tổ chức khác bị xóa bỏ. Các sứ mệnh gìn giữ hòa bình cũng không còn nhận được tài trợ từ Washington.

Ngay cả những nỗ lực phòng chống đại dịch cũng bị gạt bỏ. Mỹ đã tuyên bố rút khỏi Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Điều này đồng nghĩa với việc Mỹ sẽ không tham gia vào hiệp ước y tế mới đang được 193 quốc gia đàm phán nhằm đối phó tốt hơn với các đợt bùng phát dịch bệnh trong tương lai.

Còn biến đổi khí hậu? Chính quyền Trump không quan tâm.

Từ “quyền lực mềm” đến “quyền lực cứng”: Mỹ đều rút lui

Không chỉ dừng ở lĩnh vực ngoại giao, Mỹ cũng đang làm suy yếu vai trò quân sự của mình trong các liên minh truyền thống. NATO – liên minh quân sự do Mỹ dẫn dắt suốt 76 năm – đang bị chính ông Trump mô tả như một “dịch vụ bảo kê”, trong đó Mỹ sẽ không hỗ trợ các nước không chi đủ ngân sách quốc phòng (dưới 2% GDP hoặc bất kỳ mức nào ông đưa ra).

Hiện tại, Nhà Trắng còn đang cân nhắc không tiếp tục giữ vai trò Chỉ huy Tối cao Quân đội Đồng minh châu Âu (SACEUR) – vị trí vốn luôn do người Mỹ nắm giữ từ thời Tổng thống Eisenhower. Nếu vị trí này rơi vào tay một nước châu Âu hoặc Canada, sẽ phát sinh nhiều câu hỏi pháp lý về quyền chỉ huy quân đội Mỹ, đồng thời làm suy giảm hình ảnh và ảnh hưởng của Mỹ trong NATO. Với châu Âu, đây có thể bị xem là bước đầu Mỹ rút khỏi liên minh. Còn với Nga, điều này làm giảm tính răn đe.

Một trật tự thế giới đang rạn nứt

Vấn đề không chỉ là ngân sách hay vai trò cụ thể, mà là sự hiểu sai — hoặc phớt lờ — những nguyên tắc đã dẫn dắt chính sách đối ngoại của Mỹ trong suốt hơn 70 năm. Từ việc kiến tạo Liên Hợp Quốc, xây dựng NATO, WTO và nhiều thể chế toàn cầu khác, nước Mỹ từng nhìn thấy vai trò của mình là “một phần của thế giới” và mong muốn định hình thế giới theo hướng hòa bình và thịnh vượng chung.

Nhưng ông Trump dường như không chia sẻ tầm nhìn đó.

Hệ quả là trật tự quốc tế đang sụp đổ — từ từ rồi đột ngột. Mô hình “Pax Americana” – nơi thế giới có thể phát triển dưới sự bảo trợ của một siêu cường có trách nhiệm – đang dần biến mất.

Trong 100 ngày đầu nhiệm kỳ hai, chính quyền Trump đã tái định hướng chính sách đối ngoại của Mỹ theo hướng thờ ơ, thậm chí là gây tổn hại. Nếu tình hình tiếp tục leo thang — như rút khỏi NATO, cắt đứt với Ukraine, hay hành động quân sự thiếu cân nhắc — điều đó có thể đánh dấu sự chuyển mình từ thụ động sang chủ ý gây hấn.