Ngay bên ngoài trụ sở Bộ Tài chính Hoa Kỳ tại Washington D.C., một bức tượng bằng đồng uy nghi đứng lặng lẽ vinh danh Albert Gallatin – vị Bộ trưởng Tài chính lâu năm nhất trong lịch sử nước Mỹ. Gallatin, một người gốc Thụy Sĩ và là một trong những "cha lập quốc", nổi tiếng với việc khéo léo tài trợ cho thương vụ Mua lại Louisiana năm 1803 thông qua một khoản vay lớn. Giao dịch này đã giúp Hoa Kỳ tăng gấp đôi diện tích lãnh thổ và khởi đầu cho uy tín tài chính của quốc gia trong thế kỷ XIX. Dưới chân bức tượng là dòng chữ đầy trọng vọng: “Thiên tài tài chính”.

Hơn hai thế kỷ sau, người đương nhiệm – Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent – đang phải đối mặt với một nhiệm vụ lớn hơn gấp bội. Nếu như thương vụ Louisiana có giá tương đương khoảng 16 tỷ USD ngày nay, thì Đạo luật “Một Dự luật Lớn và Đẹp” (OBBBA) mà Quốc hội vừa thông qua dự kiến làm tăng chi tiêu liên bang thêm… 3,400 tỷ USD trong vòng 10 năm tới. Gánh nặng này khiến sứ mệnh của Bessent không chỉ là điều hành tài khóa, mà còn là tái định hình niềm tin vào khả năng tài chính của nước Mỹ trong thế kỷ XXI.

Tuy nhiên, không phải ai cũng đồng tình với tầm nhìn của chính quyền. Văn phòng Ngân sách Quốc hội (CBO) cảnh báo rằng nợ công sẽ vượt 130% GDP, trong khi Hội đồng Cố vấn Kinh tế Nhà Trắng (CEA) lạc quan cho rằng con số này sẽ giảm còn 94%. Nếu Bessent thành công, ông có thể sẽ xứng đáng với một tượng đài trên đại lộ Pennsylvania – như Gallatin trước kia.

Một chiến lược đầy tham vọng

Trong nửa năm qua, Bessent đã lặng lẽ hình thành một kế hoạch tài chính gồm bốn phần, kết hợp các công cụ cổ điển và cả các ý tưởng táo bạo:

1. Tăng thu từ thuế quan

Phần đầu tiên đến từ chính sách thuế quan toàn diện do Tổng thống Trump ban hành vào tháng 4. Bất chấp sự bất ngờ của giới kinh tế học truyền thống, thuế hải quan đã thu về 64 tỷ USD chỉ trong quý II – gần một nửa số đó đến từ tháng 6. Với tốc độ này, Bessent kỳ vọng doanh thu thuế quan trong năm 2025 sẽ vượt 300 tỷ USD. CEA thậm chí dự đoán khoản thu 2,800 tỷ USD trong một thập kỷ.

2. Kỳ vọng tăng trưởng cao

CBO dự báo GDP Mỹ sẽ tăng dưới 2% mỗi năm – một con số mà CEA cho là quá bi quan. Nhà Trắng tin rằng trí tuệ nhân tạo, đổi mới công nghệ, cắt giảm quy định và các chính sách đầu tư trong OBBBA sẽ tạo đà tăng trưởng mạnh. Nếu đúng, điều này có thể giúp thu hẹp thâm hụt tài khóa thêm 4,700 tỷ USD. Một số chuyên gia thì cảnh báo về “ảo tưởng tăng trưởng”, nhưng Bessent vẫn giữ lập trường vững vàng.

3. Ép giảm lãi suất và kiểm soát chi phí nợ

Chi phí lãi vay hiện đã trở thành khoản chi lớn thứ hai của chính phủ, gần 1,000 tỷ USD mỗi năm. Tổng thống Trump gây áp lực lên Cục Dự trữ Liên bang (Fed), liên tục chỉ trích Chủ tịch Jerome Powell và kêu gọi giảm lãi suất xuống 1%. Để giảm tác động tiêu cực của áp lực này, Bessent đề xuất nới lỏng quy định SLR (Tỷ lệ Đòn bẩy Bổ sung) – cho phép các ngân hàng giữ nhiều trái phiếu Kho bạc hơn, qua đó giúp hạ lãi suất dài hạn.

4. Đòn bẩy từ stablecoin và tài sản số

Điểm táo bạo nhất trong chiến lược của Bessent là thúc đẩy stablecoin. Dự luật đang chờ Quốc hội thông qua sẽ mở đường cho các token số neo theo USD, được bảo chứng bằng trái phiếu Kho bạc. Nếu người dùng toàn cầu chấp nhận stablecoin, điều đó sẽ tạo ra dòng cầu mới với nợ công Mỹ và mang lại nguồn thu lãnh thổ cho chính phủ. Citi dự báo thị trường stablecoin có thể đạt 3,700 tỷ USD vào năm 2030 – tăng gần 15 lần so với hiện tại.

Gallatin hay John Law?

Hai phần đầu trong kế hoạch của Bessent – tận dụng động lực kinh tế Mỹ và thuế hải quan – chắc chắn là điều mà Gallatin có thể đồng cảm. Nhưng hai phần còn lại – can thiệp sâu vào hệ thống tài chính và thúc đẩy tiền kỹ thuật số – gợi nhớ đến một nhân vật khác: John Law, nhà tài chính Scotland đã gây dựng một hệ thống tiền giấy đầu tiên tại Pháp vào thế kỷ 18.

Law đã kết hợp ngân hàng trung ương, tiền tệ mới và tái cấu trúc nợ công, giúp hạ lãi suất xuống chỉ còn 2% – một kỳ tích thời bấy giờ. Tuy nhiên, hệ thống của ông sụp đổ chỉ trong vài năm vì bong bóng lạm phát và mất kiểm soát tín dụng. Law bị lưu đày khỏi Pháp, không có tượng đài nào tưởng niệm, chỉ còn lại tên ông gắn liền với một trong những bài học cay đắng nhất trong lịch sử tài chính.

Câu hỏi đặt ra là: liệu Scott Bessent có phải là một Gallatin của thời hiện đại – người sẽ giúp nước Mỹ vượt qua cơn bão tài chính bằng trí tuệ và can trường? Hay ông sẽ đi vào lịch sử như John Law – đầy tham vọng, sáng tạo, nhưng bị cuốn trôi bởi chính hệ thống mà mình xây dựng?

Câu trả lời còn đang ở phía trước. Nhưng như chính John Law từng nói, “Mesdames et messieurs – faites vos jeux” – Quý vị, hãy đặt cược đi.