Dưới góc nhìn bề nổi, đây là cuộc giằng co giữa hai phong cách đàm phán đối nghịch: một bên là “nghệ thuật đàm phán” bốc đồng, quyết liệt, đầy kịch tính của Trump – nơi mọi quy tắc có thể bị đảo lộn chỉ trong một dòng tweet; bên kia là cỗ máy Brussels vận hành theo lối chơi pháp lý, chậm rãi, nhưng bền bỉ và kỹ lưỡng, nơi mọi cam kết đều phải được cân nhắc tới từng câu chữ.

Nhưng sâu xa hơn, đây là cuộc chiến giữa hai mô hình tư duy chiến lược: một bên là chủ nghĩa giao dịch ngắn hạn gắn liền với lợi ích chính trị tức thời; bên còn lại là tư duy kiến thiết lâu dài, ưu tiên ổn định và sự tin cậy trong quan hệ kinh tế quốc tế. Tính đến hiện tại, rủi ro không còn nằm ở việc ai thắng – mà là liệu nền kinh tế toàn cầu có thể đứng vững nếu căng thẳng Mỹ - EU rơi vào vòng xoáy trả đũa leo thang.

Từ tháng 4, chính quyền Trump đã khởi động làn sóng thuế quan “giải phóng” nhằm vào châu Âu – trong đó có mức thuế 25% lên ô tô, thép và nhôm, và cảnh báo mở rộng sang cả dược phẩm. Trong khi đó, mức thuế hàng hóa EU nhập vào Mỹ đang đứng ở ngưỡng 10% và có thể tăng lên 20% nếu không đạt được thỏa thuận mới trước tháng 7. Điều đáng nói là giá trị thương mại hàng hóa và dịch vụ giữa EU và Mỹ lớn hơn đáng kể so với thương mại Mỹ - Trung, đồng nghĩa với việc bất cứ biến động nào đều gây ảnh hưởng sâu rộng tới cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu.

Tuy EU đang cố gắng tránh biến căng thẳng này thành một cuộc chiến ý thức hệ, nỗ lực ấy đang bị thử thách nghiêm trọng. Các nhà đàm phán châu Âu rơi vào trạng thái mơ hồ khi phía Mỹ không thể hiện rõ ai thực sự có thẩm quyền chốt các điều khoản đàm phán – điều hiếm thấy trong giới ngoại giao kinh tế. Trong khi Brussels sẵn sàng tăng nhập khẩu nông sản Mỹ để xoa dịu tình hình, họ vẫn kiên quyết từ chối việc duy trì vĩnh viễn các mức thuế hiện tại – vốn bị xem là vi phạm nguyên tắc thương mại đa phương của WTO.

Lo ngại lớn nhất của EU là kịch bản Washington tiếp tục kéo dài “tạm hoãn” thêm 90 ngày, trong khi không có tín hiệu rõ ràng về một giải pháp lâu dài. Khi ấy, EU sẽ buộc phải cân nhắc hành động trả đũa. Nếu giới hạn trong lĩnh vực hàng hóa, châu Âu sẽ ở thế yếu, đặc biệt khi ngành ô tô – trụ cột xuất khẩu của Đức – bị đặt vào vòng nguy hiểm. Tuy nhiên, việc mở rộng phản ứng sang lĩnh vực công nghệ, nhắm vào các đại gia Big Tech Mỹ, cũng không dễ dàng. Một đòn trả đũa như vậy có thể khiến chính quyền Trump phản ứng bằng các biện pháp phi đối xứng – thậm chí là rút lực lượng quân sự Mỹ khỏi châu Âu, đẩy EU vào thế dễ tổn thương trước Nga.

Trong bối cảnh các phương án đều mang tính rủi ro, Brussels đang lựa chọn con đường đặc trưng của mình: đi chậm mà chắc. Sau hơn một tháng kể từ khi loạt thuế “giải phóng” được công bố, thị trường thế giới đã chứng kiến nhiều biến động, nhưng phía EU vẫn duy trì một chiến lược thận trọng. Giới chức Brussels hiểu rõ rằng 60 ngày tới có thể còn phức tạp hơn nhiều – đặc biệt nếu căng thẳng lan rộng sang các lĩnh vực như dược phẩm, đẩy giá thuốc tại Mỹ tăng vọt và gây phản ứng trong lòng cử tri.

Song song với việc kiềm chế căng thẳng với Mỹ, EU đang chủ động mở rộng các mặt trận thương mại khác. Nhiều đối tác đang tìm đến Brussels để ký kết các hiệp định tự do thương mại – một phần vì lo ngại bất ổn từ chính sách thương mại của Mỹ. Chỉ trong vài tuần, Bộ trưởng Thương mại Ấn Độ đã có mặt tại Brussels, UAE mở đàm phán FTA, Australia tái khởi động tiến trình bị đình trệ, thỏa thuận với khối Mercosur đang chờ phê chuẩn, và Trung Quốc cũng ngỏ ý làm nóng lại quan hệ kinh tế với EU. Một thỏa thuận mới với Anh hậu Brexit dự kiến sẽ được ký trong tháng này.

Dù bị chỉ trích là chậm chạp và quan liêu, EU đã ký hơn gấp đôi số FTA so với Mỹ – và theo đánh giá của giới đàm phán, mỗi thỏa thuận ký với EU là một cam kết chắc chắn và có hiệu lực dài hạn. Trong khi đó, chính sách thuế quan “giật cục” của Trump đang ngày càng bộc lộ mâu thuẫn nội tại và nguy cơ tự tổn thương.

Trong dài hạn, câu hỏi lớn không chỉ là liệu EU có thể né tránh cuộc chiến thương mại Mỹ - EU, mà còn là liệu Brussels có thể duy trì mô hình thương mại dựa trên quy tắc và cam kết đa phương – trong một thế giới đang ngày càng vận hành bằng đòn bẩy chính trị, giao dịch tức thời và chủ nghĩa đơn phương. Nếu có điều gì khiến EU giữ được vai trò trung tâm trong kiến trúc thương mại toàn cầu, thì đó chính là sức bền và tính nhất quán – thứ mà “nghệ thuật đàm phán” kiểu Trump chưa bao giờ đảm bảo.