Trong bối cảnh đó, các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc đã phải thể hiện quyết tâm mạnh mẽ chưa từng có trong nhiều năm qua. Họ cam kết sẽ triển khai nhiều biện pháp quyết liệt để kích thích tăng trưởng và đảo ngược đà giảm giá. Điều này càng trở nên cấp thiết khi Bắc Kinh đang phải chuẩn bị đối phó với nguy cơ chiến tranh thương mại mới, khi Donald Trump có khả năng quay trở lại Nhà Trắng. Vị Tổng thống đắc cử Hoa Kỳ đã tuyên bố sẽ áp đặt mức thuế khổng lồ 60% lên hàng hóa Trung Quốc - một đòn giáng có thể phá vỡ quan hệ thương mại song phương.

Giảm phát - Hiện tượng kinh tế đáng lo ngại

Giảm phát là hiện tượng suy giảm tổng thể giá cả hàng hóa và dịch vụ trong toàn bộ nền kinh tế. Cần phân biệt rõ "giảm phát (deflation)" với thuật ngữ "thiểu phát (disinflation)" - tình trạng giá cả vẫn tăng nhưng với tốc độ chậm hơn, như đang diễn ra tại Mỹ, nơi tốc độ tăng giá hàng năm đã hạ nhiệt đáng kể từ giữa năm 2022.

Giảm phát tại Trung Quốc vẫn dai dẳng

Nguyên nhân sâu xa của làn sóng giảm phát tại Trung Quốc

Sau đại dịch Covid-19, trong khi Mỹ và các nền kinh tế lớn chứng kiến giá cả tăng vọt do nhu cầu tiêu dùng bùng nổ cộng với tình trạng khan hiếm hàng hóa, Trung Quốc lại cho thấy một bức tranh hoàn toàn trái ngược. Sức mua của người dân suy yếu trầm trọng, cộng với cuộc khủng hoảng trên thị trường bất động sản đã làm sụt giảm nghiêm trọng niềm tin tiêu dùng, khiến người dân e ngại đầu tư vào các mặt hàng có giá trị lớn.

Làn sóng thắt chặt quy định đã càn quét qua các ngành công nghiệp béo bở - từ công nghệ đến tài chính, dẫn đến tình trạng sa thải hàng loạt và cắt giảm lương, càng làm trầm trọng thêm sự trì trệ trong chi tiêu. Song song đó, dù chính sách thúc đẩy sản xuất và phát triển hàng hóa công nghệ cao đã giúp gia tăng sản lượng, nhưng trước nhu cầu thị trường ảm đạm, các doanh nghiệp buộc phải hạ giá sản phẩm để cầu cứu người tiêu dùng.

Mặt trái đáng ngại của xu hướng giảm giá

Thoạt nhìn, giá cả giảm có vẻ là tin vui cho người tiêu dùng, nhưng điều này không đồng nghĩa với việc họ sẽ mạnh dạn chi tiêu trở lại. Ngược lại, tâm lý chờ đợi giá còn giảm sâu hơn nữa có thể khiến người dân "án binh bất động", đặc biệt với các mặt hàng giá trị cao. Hệ quả là hoạt động kinh tế càng thêm trì trệ, tạo áp lực lên thu nhập, dẫn đến vòng xoáy nguy hiểm khi chi tiêu sụt giảm, đồng thời giá cả tiếp tục lao dốc.

Không chỉ vậy, giảm phát còn đẩy mức lãi suất "thực" (đã điều chỉnh theo lạm phát) trong nền kinh tế lên cao. Gánh nặng trả nợ gia tăng khiến doanh nghiệp càng e ngại đầu tư, từ đó kìm hãm nhu cầu và thổi bùng thêm làn sóng giảm phát. Nhiều chuyên gia kinh tế cảnh báo rằng hiện tượng "giảm phát nợ" này có thể châm ngòi cho suy thoái hoặc khủng hoảng kinh tế, khi người dân không còn khả năng trả nợ và hệ thống ngân hàng bị lung lay.

Giá tiêu dùng Trung Quốc tiếp tục chịu sức ép giảm

Bài toán hóc búa trong việc đối phó giảm phát tại Trung Quốc

Trong quá khứ, Bắc Kinh từng đối phó với các đợt giảm phát bằng những đòn bẩy mạnh mẽ: nới lỏng tiền tệ quyết liệt và tung ra các gói kích thích tài khóa quy mô lớn. Tuy nhiên, sau đại dịch, chính phủ đã trở nên thận trọng hơn trong việc kích thích nền kinh tế, bởi họ không muốn để gánh nặng nợ nần tiếp tục đè nặng lên nền kinh tế lớn thứ hai thế giới này.

Dưới thời Chủ tịch Tập Cận Bình, các nhà hoạch định chính sách đang tỏ ra khá dè dặt trong việc quay về "kịch bản cũ" - vốn dựa vào xây dựng cơ sở hạ tầng và tạo bong bóng bất động sản. Thay vào đó, họ đang kiên định với tầm nhìn chuyển đổi nền kinh tế theo hướng công nghệ tiên tiến. Hệ quả là các biện pháp kích thích được triển khai một cách thận trọng, khiến giới đầu tư vẫn chưa thể xua tan màn mây u ám về triển vọng kinh tế. Điều này được phản ánh rõ nét qua việc lợi suất trái phiếu chính phủ kỳ hạn 10 năm đã chạm đáy lịch sử.

Tại Hội nghị Công tác Kinh tế Trung ương diễn ra trong hai ngày tháng 12, ban lãnh đạo cấp cao dưới quyền ông Tập đã đưa ra tín hiệu tích cực khi cam kết nâng mục tiêu thâm hụt ngân sách và gia tăng phát hành trái phiếu cùng chi tiêu công.

Những nỗ lực chống giảm phát của Trung Quốc và hiệu quả thực tế

PBoC đã liên tục hạ lãi suất trong hai năm qua nhằm kích thích nhu cầu tiêu dùng. Song song đó, các cơ quan chức năng đang tìm cách hồi sinh thị trường bất động sản thông qua việc nới lỏng các điều kiện mua nhà, giảm tỷ lệ đặt cọc và hạ lãi suất vay thế chấp.

Hệ thống ngân hàng được chỉ đạo mở rộng tín dụng cho các nhà phát triển bất động sản để tháo gỡ các dự án đang bế tắc. Đồng thời, chính quyền địa phương được khuyến khích thu mua các căn hộ tồn kho để chuyển đổi thành nhà ở xã hội. Mặc dù không trực tiếp phát tiền cho người dân, chính phủ đã triển khai nhiều chương trình hỗ trợ thiết thực như trợ giá mua ô tô, đồ gia dụng, và mở rộng gói hỗ trợ cho các hộ thu nhập thấp cũng như sinh viên.

Một điểm sáng đáng chú ý là kế hoạch kích thích toàn diện được công bố từ cuối tháng 9, trong đó có chương trình quy mô 1.4 nghìn tỷ USD nhằm giải quyết gánh nặng nợ nần cho chính quyền địa phương. Tuy các biện pháp này đã mang lại những cải thiện đáng kể trong những tháng gần đây, giới chuyên gia kinh tế vẫn cho rằng chưa đủ sức để đảo ngược xu hướng giảm giá, bởi thị trường bất động sản vẫn ảm đạm và niềm tin tiêu dùng chưa thực sự hồi phục.

Ba thước đo then chốt về giảm phát tại Trung Quốc

Quốc gia này sử dụng ba chỉ số quan trọng để theo dõi tình trạng giảm phát. Phổ biến nhất là chỉ số CPI, phản ánh biến động giá của rổ hàng hóa và dịch vụ thiết yếu. Chỉ số này đã tạo đáy 5 tháng vào tháng 11. Tiếp đến là chỉ số PPI, đo lường giá cả hàng hóa công nghiệp tại cổng nhà máy, đã liên tục suy giảm trong hơn hai năm. Cuối cùng là chỉ số giảm phát GDP - thước đo toàn diện nhất về mặt bằng giá cả trong nền kinh tế, được tính từ chênh lệch giữa tăng trưởng danh nghĩa và tăng trưởng thực tế. Đáng chú ý, chỉ số này đang ghi nhận chuỗi giảm phát dài nhất kể từ đầu thế kỷ 21.

Cơ cấu rổ chỉ số giá tiêu dùng Trung Quốc

Bức tranh giảm giá trên diện rộng: Đâu là tâm điểm?

Ngành vận tải đang đóng vai trò chủ đạo trong việc kéo giảm chỉ số giá tiêu dùng, với động lực chính đến từ sự sụt giảm mạnh mẽ của giá xe hơi và nhiên liệu. Đáng chú ý, các tập đoàn sản xuất ô tô lớn như BYD đã yêu cầu các nhà cung ứng hạ giá thành, báo hiệu một cuộc chiến giá cả khốc liệt trên thị trường ô tô Trung Quốc. Nhìn từ bức tranh tổng thể, dựa trên chỉ số giảm phát GDP ngành do Bloomberg phân tích, bất động sản và sản xuất là hai lĩnh vực gánh chịu mức giảm giá nghiêm trọng nhất trong ba quý đầu năm 2024. Hệ quả của bong bóng bất động sản kéo dài đã dẫn đến tình trạng dư thừa nhà ở trầm trọng. Song song đó, chính sách hậu thuẫn mạnh mẽ của chính phủ dành cho ngành sản xuất - từ các gói vay ưu đãi đến chính sách thuế đặc biệt - đã đẩy nguồn cung hàng hóa lên cao trong bối cảnh tâm lý tiêu dùng đang hết sức thận trọng.

Bất động sản và sản xuất dẫn đầu xu hướng giảm phát tại Trung Quốc năm nay

Những đám mây đen từ chính sách thuế của Trump

Trong chiến dịch tranh cử, Trump đã gây chấn động khi đe dọa áp đặt mức thuế khổng lồ 60% lên hàng hóa Trung Quốc. Gần đây, ông còn tuyên bố sẽ ngay lập tức áp thêm 10% thuế lên toàn bộ hàng nhập khẩu từ Trung Quốc khi nhậm chức vào tháng tới. Bóng ma của cuộc chiến thương mại lần thứ hai đang phủ bóng đen lên triển vọng xuất khẩu của Trung Quốc trong năm tới. Điều này có thể làm suy yếu nghiêm trọng ngành công nghiệp xuất khẩu - vốn đã đóng góp tới một phần tư tăng trưởng kinh tế của nước này trong năm 2024. Trong bối cảnh nhu cầu quốc tế suy giảm, các nhà sản xuất sẽ càng khó khăn trong việc điều chỉnh giá nội địa, từ đó có thể đẩy cao áp lực giảm phát.

Tác động đối với cộng đồng đầu tư quốc tế

Các nhà đầu tư nắm giữ cổ phiếu Trung Quốc đang phải đối mặt với nguy cơ sụt giảm lợi nhuận của nhiều doanh nghiệp do tác động từ làn sóng giảm phát. Các thương hiệu xe hơi cao cấp và hàng xa xỉ nước ngoài đang chứng kiến doanh số "rơi tự do" tại thị trường tỷ dân này, khi người tiêu dùng ngày càng thắt chặt hầu bao. Trong bức tranh ảm đạm đó, thị trường trái phiếu lại nổi lên như một điểm sáng đầy bất ngờ - trái phiếu chính phủ với độ rủi ro thấp đang trở nên hấp dẫn hơn bao giờ hết, được thúc đẩy bởi kỳ vọng PBoC sẽ mạnh tay cắt giảm lãi suất. Đáng chú ý, làn sóng giảm phát tại Trung Quốc có thể mang đến một tác động tích cực bất ngờ khi giúp làm dịu áp lực lạm phát đang đè nặng lên nền kinh tế toàn cầu.